We zijn ons steeds beter bewust van onze impact op het milieu. We verzamelen en scheiden afval en we kiezen steeds vaker voor milieuvriendelijke materialen. Eén van de meest herkenbare materialen is papier. Want hoe fout we bijvoorbeeld plastic vinden, zo goed vinden we papier. Sterker nog, in de duurzaamheidsbeweging die we met elkaar hebben ingezet is papier vaak het aangewezen duurzame alternatief van plastic. Je zou dus kunnen concluderen dat papier min of meer ontzien wordt in de duurzaamheidsrevolutie. Maar is dat wel terecht? Hoe duurzaam is papier eigenlijk? En welke soorten duurzaam papier zijn er?
DE CO2 VOETAFDRUK VAN PAPIER
In het boek ‘Drawdown: The Most Comprehensive Plan Ever Proposed to Reverse Global Warming’ door Paul Hawken valt te lezen dat de papierindustrie een schokkende hoeveelheid CO2 uitstoot. De papierindustrie is namelijk verantwoordelijk voor een wereldwijde CO2 uitstoot die zo’n 7 procent bedraagt van de jaarlijkse totale wereldwijde CO2-uitstoot. Ter vergelijking: de luchtvaart is verantwoordelijk voor 2,5 procent. Met andere woorden, de papierindustrie is dus bijna 3 keer meer vervuilend dan de luchtvaartindustrie (bron). En het lijkt er niet op dat we minder papier gaan gebruiken. Sterker nog: de afgelopen 40 jaar nam het gebruik van papier wereldwijd met 400% toe (bron).
Maar hoe komt het dan dat papier, wat we met z’n allen toch als een redelijk milieubewuste keuze ten opzichte van bijvoorbeeld plastic beschouwen, zó milieubelastend kan zijn? Dat zit zo: In Europa gebruiken we per persoon zo’n 80 kilo papier per jaar om te lezen, om te verpakken en natuurlijk op het toilet als wc-papier. Voor ongeveer de helft van al het papier moeten bomen gekapt worden. De andere helft is gerecycled papier. Een boom levert gemiddeld 300 kilo papier (bron). Voor papiergebruik wordt er dus gemiddeld één boom per 8 inwoners per jaar gekapt. Met om en nabij 447 miljoen inwoners, zijn dat bijna 56 miljoen bomen per jaar, alleen al voor Europa. De bomen die gekapt worden nemen normaal gemiddeld 25 kilogram CO2 op (bron). En als 56 miljoen bomen geen 25 kilogram CO2 per jaar meer kunnen opnemen en vasthouden… Je snapt het: dat heeft een enorme impact op het milieu.
Nadat de boom gekapt is, begint de lange cyclus van het productieproces van boom tot pulp en van pulp tot papier. Binnen dat hele productieproces vindt een hoop energieverbruik en vervoer plaats, wat ook allemaal weer tot CO2 uitstoot leidt. Het papier wordt vervolgens met inkt bedrukt, soms weer in plastic verpakt en eindigt nog veel te vaak op plekken waar het niet gerecycled kan worden.
IS PAPIER COMPOSTEERBAAR?
En als papier op plekken terecht komt waar het niet gerecycled kan worden, bijvoorbeeld in de natuur? Lost de natuur het probleem, papier als afval, dan op? Ja en nee. Over het algemeen is papier zowel biologisch afbreekbaar als composteerbaar. Aan composteerbaarheid zit een tijdslimiet; binnen 2 weken moet het voor minimaal 95% afgebroken zijn in een industriële composteringsinstallatie, dan voldoet het aan de Europese norm voor industriële compostering EN 13432 (bron). Maar, veel papier is voorzien van industriële toevoegingen, zoals chemische stoffen, coatings en inkt, die het moeilijker afbreekbaar maken en waardoor compostering binnen 2 weken lang niet altijd het geval is. En belangrijker nog: het is voor het milieu nóg veel beter om papier niet weg te gooien, maar opnieuw te recyclen. Door papier te recyclen in plaats van weg te gooien, verminderen we de vraag naar nieuwe houtvezels van bomen voor de papierproductie. Dit helpt vervolgens weer ontbossing te verminderen. Voor het papier dat niet gerecycled wordt, is composteren natuurlijk een milieuvriendelijke afvalroute.
WELKE ANDERE SOORTEN PAPIER (NIET VAN BOMEN) ZIJN ER?
Traditioneel papier is wellicht minder duurzaam dan je aanvankelijk dacht, maar er zijn gelukkig alternatieven:
Graspapier
Gras is overal om ons heen. In de bermen langs de snelwegen, op de weilanden waar vee graast en in gedroogde vorm als hooi voor staldieren. Sinds enige tijd is er ook graspapier verkrijgbaar. Zoals de naam al doet vermoeden is dit papier gedeeltelijk van gras gemaakt. De vermalen grasvezels worden toegevoegd aan de cellulose pulp en vulstoffen die nodig zijn om papier te maken. Dat maakt het papier een klein beetje duurzamer, want deze toevoeging zorgt ervoor dat er minder bomen nodig zijn voor de productie. Bovendien zijn de grasvezels goed zichtbaar, wat een mooi zichtbaar element in dit graspapier is.
Belangrijke nadelen van graspapier en graskarton zijn de kwaliteit, het verlies en de vervuiling tijdens de productie. Gras is immers geen cellulose of vulstof en draagt dan ook niet bij aan de stevigheid en gladheid van het papier en karton. Hoe hoger het aandeel gras, hoe lager de kwaliteit van het papier. Daardoor bestaat graspapier in de praktijk vaak slechts uit 5% tot 10% gras. In graskarton is het aandeel gras iets hoger omdat het materiaal dikker is. Een ander nadeel is dat 50% van het gras tijdens de papierproductie verloren gaat en niet in het papier terecht komt. Het gras dat tijdens de papierproductie verloren gaat vervuilt het afvalwater omdat het organisch materiaal is. Zodra graspapier of graskarton gerecycled wordt treed wederom een verlies van 50% gras op wat tijdens de productie verloren gaat. De energie voor de verwerking is dan nutteloos. Het gras dat dan verloren gaat zorgt ook hier voor extra vervuiling van het afvalwater.
Tomatenpapier, bietenpapier, cacaopapier
Steeds meer alternatieve vezels worden gebruikt om papier mee te maken. Zolang we de boom maar besparen is het idee. Afgelopen 10 jaar zijn er vele soorten papier, gemaakt van alternatieve vezels, bijgekomen. Voor zowel tomatenpapier, bietenpapier en cacaopapier geldt hetzelfde als voor graspapier. De gebruikte vezels zijn geen cellulose, bieden geen kwaliteit en worden met een gering aandeel bij de houtpulp van bomen bij gemixt. De namen tomatenpapier, bietenpapier en cacaopapier klinken net als graspapier prachtig en de papiersoorten zien er met deze alternatieve vezels prachtig uit. Dat is de belangrijkste reden voor de populariteit van deze nieuwe papiersoorten. tomatenpapier, bietenpapier en cacaopapier zijn dus een heel klein beetje duurzamer dan papier van bomen, maar we moeten het effect niet overschatten.
Bamboepapier
Bamboe is, in tegenstelling tot wat veel mensen denken, geen boom, maar een grassoort. En in tegenstelling tot graspapier, tomatenpapier, bietenpapier en cacaopapier kan bamboepapier wél van 100% bamboe gemaakt worden. Wel moet bamboe gekapt worden om er papier van te maken, terwijl bamboe fors meer CO2 opneemt dan loofbomen.
Een belangrijk voordeel dat bamboe in dat opzicht heeft tegenover bomen is dat het vele malen sneller terug groeit. Een belangrijk nadeel van bamboepapier is dat het een lang en ingewikkeld proces vereist om bamboe tot papier te verwerken. Dat is in de prijs terug te zien (bron). Bamboe is net als bomen een primaire grondstof. Dat betekent dat de bamboe net als de boom speciaal voor papier geteeld wordt. In tegenstelling tot tomatenpapier, bietenpapier en cacaopapier waar de vezels een secundaire grondstof vormen. Deze vezels blijven over nadat het voedsel van de plant verwijderd is.
Papier van landbouwafval
Wanneer de boer zijn tarwe, gerst, rogge, rijst, hennep of suikerriet geoogst heeft blijft er landbouwafval over op de akker. Denk daarbij aan de niet-eetbare bladeren en stengels. In ontwikkelingslanden wordt dit afval op het land verbrand en gaat daarbij verloren. Maar wat nou als we dat landbouwafval zouden gebruiken om er papier van te maken? Dat is precies wat PaperWise sinds 2015 doet. Uit de stengels en bladeren die overblijven na de oogst wordt cellulose gewonnen, wat het voornaamste ingrediënt van papier is. Het papier dat vaak voor 100% uit landbouwafval bestaat is van hoge kwaliteit en recyclebaar. Door deze productiemethode worden weinig tot geen bomen gekapt om papier van te maken (want de cellulose wordt uit landbouwafval in plaats van de bomen gehaald) én wordt natuurlijk materiaal dat anders verloren zou gaan een tweede leven gegeven.
DE MEEST DUURZAME KEUZE
Het mag duidelijk zijn dat papier niet per definitie duurzaam is en dat het loont om naar alternatieven te kijken. De milieu-impact van het papier van PaperWise is maar liefst 47% lager dan papier van bomen en 29% lager dan gerecycled papier. Daarbij is PaperWise volledig CO2-neutraal en is daarmee een duurzamere oplossing voor het hedendaagse papier van bomen. Door landbouwafval als grondstof in te zetten wordt er voorkomen dat door de verbranding van het landbouwafval schadelijke stoffen in de lucht terecht komen. Afval dat anders verloren was gegaan krijgt een tweede leven en bovendien verdient de boer iets extra’s. Zowel het voedsel als het landbouwafval levert nu financiële waarde. Aan kwaliteit wordt tegelijkertijd niet ingeboet en het papier van landbouwafval kan, net als papier van bomen, tot maar liefst 7 keer gerecycled worden. Dat maakt het papier van PaperWise het meest duurzame alternatief voor gewoon papier.
Door op papier van PaperWise over te stappen hoefden (sinds de oprichting van PaperWise) al 95.800 bomen niet gekapt te worden, waardoor bij elkaar 1.331 ha ontbossing is voorkomen. Een oppervlakte ter grootte van 1980 voetbalvelden. Maar PaperWise is nog niet klaar. PaperWise zal zich in blijven zetten om het aandeel landbouwafval als grondstof voor papier en karton zo hoog mogelijk te krijgen. Dit doet PaperWise samen met producenten, keurmerkinstanties, politiek, milieuorganisaties, klanten en iedereen die wil bijdragen aan een betere, duurzame wereld. Alleen zo kan er bewerkstelligd worden dat er nog meer bomen kunnen blijven staan en dat nog meer landbouwafval –dat anders verloren gaat– een tweede leven krijgt als papier. Pas wanneer kinderen op school leren dat papier van landbouwafval wordt gemaakt, zal PaperWise haar doel hebben bereikt!
